چگونه خواب راحت داشته باشیم؟

داشتن خواب ارام و راحت یکی از آرزوهای هر انسانی است. هیچ چیزی بهتر از یک خواب آرام و راحت و عمیق شبانه، خستگی روزهای پرتلاطم را از بین نمی برد. خواب، فعالیتی نیست که به انتخاب و سلیقه ما باشد، بلکه طبیعت، خواب را بر ما تحمیل می کند و حتی اگر پلک هم نداشتیم باز هم به خواب می رفتیم. بیشتر ما اگر حتی یک شب هم بی خوابی بکشیم دچار دشواری هایی خواهیم شد که ممکن است ما را از پای درآورند.
کم خوابی فشارخون می‌آوردبدون خواب، خلق ما تنگ و افسرده می شود، روابط اجتماعی مان آسیب می بیند، سلامتی مان دچار اختلال می شود و خلاصه انجام هر عملی با دشواری همراه خواهد بود. خواب آرام و راحت برای زنده ماندن مهم تر از غذاست. با این حال خواب حداکثر یک سوم زندگی ما را به خود اختصاص می دهد. بیشتر ما هنگام مردن بیشتر از ۲۵سال از زندگی خود را در سرزمین خواب و رویا بسر برده ایم.
یکی از مهمترین موضوعاتی که که باید در بهداشت خواب  در نظر گرفته شود توجه به محیط اتاق خواب است. نور یکی از عواملی است که می تواند با ایجاد ترشح هورمون خواب باعث کاهش ترشح هورمون خواب شود و در صورتی که نور اتاق خواب در طول شب بیش از اندازه باشد ممکن است حتی باعث عدم ترشح این هورمون شود و به این ترتیب اجازه خواب آرام و راحت را در طول شب به شما ندهد. اولین دلیل برای خواب آرام و راحت شبانه میزان زیاد هورمون ملاتونین است. اما دلیل دیگر وجود ریتم های زیست شناختی در زندگی شبانه روزی است.

چگونه خواب راحت داشته باشیم؟
1. ریتم‌ طبیعی بدن‌تان را بشناسید
هماهنگ شدن با چرخه‌ی طبیعی خواب و بیداری بدن‌تان یا همان ریتم شبانه‌روزی، یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها برای بهتر خوابیدن است. اگر برنامه‌ی منظمی برای خواب و بیداری‌تان داشته باشید، احساس نشاط و شادابی بیشتری می‌کنید، نسبت به وقتی که همان ساعات خواب را داشته باشید، اما در زمان‌های نامشخص به خواب بروید، حتی اگر برنامه‌ی خواب‌تان را تنها یکی دو ساعت جابه‌جا کنید.

سعی کنید هر روز در زمان مشخصی بخوابید و بیدار شوید
این کار به تنظیم ساعت درونی بدن‌تان کمک می‌کند و کیفیت خواب‌تان را بهینه می‌کند. زمانی را برای خوابیدن انتخاب کنید که به طور طبیعی احساس خستگی می‌کنید تا مدام پهلو به پهلو نشوید. اگر به اندازه‌ی کافی بخوابید، باید بدون زنگ ساعت و به طور طبیعی بیدار شوید. اما اگر به زنگ زدن ساعت برای بیدار شدن نیاز دارید، بنابراین باید زودتر به خواب بروید.

درباره‌ی چرت زدن هوشمندانه عمل کنید
با اینکه چرت زدن روش خوبی برای جبران کمبود خواب است، اما اگر برای به خواب رفتن یا خوابیدن در شب مشکل دارید، چرت زدن ممکن است اوضاع را خراب‌تر کند. سعی کنید که در ساعات اولیه‌ی بعد از ظهر چرت بزنید و مدت آن را به تنها ۱۵ تا ۲۰ دقیقه محدود کنید.

با خواب‌آلودگی بعد از شام مقابله کنید
اگر خیلی زودتر از زمان خواب‌تان، خواب‌آلود می‌شوید، از روی کاناپه بلند شوید و کاری با تحرکِ متعادل انجام دهید، مانند شستن ظرف‌ها، زنگ زدن به یک دوست یا آماده کردن لباس‌های روز بعدتان. اگر تسلیم خواب‌آلودگی بعد از شام شوید، آخر شب از خواب بیدار می‌شوید و برای دوباره خوابیدن مشکل پیدا می‌کنید.

2. میزان نور را تنظیم کنید
نور آبی ساتع شده از صفحه‌ی موبایل، تبلت، کامپیوتر یا تلویزیون بسیار مخرب و مضر است. شما می‌توانید با استفاده از وسایلی با صفحات کوچک‌تر، کم کردن نور صفحه یا استفاده از نرم‌افزارهای تنظیم‌کننده‌ی نور صفحه مانند «اِف.لاکس»  اثر مخرب نور آبی را کم کنید.

قید تلویزیون نگاه کردن تا دیر وقت را بزنید
نه‌تنها نور صفحه‌ی تلویزیون ترشح ملاتونین»را کاهش می‌دهد، بلکه بیشتر برنامه‌های تلویزیونی به جای اینکه آرامش‌بخش باشند، تحریک‌آمیز هستند و ایجاد هیجان می‌کنند. در عوض سعی کنید به موسیقی یا کتاب‌های صوتی گوش دهید.

در مورد کتاب‌خوان‌های الکترونیکی هوشمندانه عمل کنید
وسایلی که دارای نور پس‌زمینه هستند، مانند کیندِل فایِر یا آی‌پَد، بیش از کتا‌ب‌خوان‌های الکترونیکی که خودشان منبع نور ندارند، مخرب هستند. به جای این وسایل می‌توانید همان کتاب‌های کاغذیِ دوست‌داشتنی را بخوانید.

هنگام خواب حتما اتاق‌تان را تاریک کنید
از پرده‌های ضخیم یا پشت‌پنجره‌ای‌های سایه‌ای استفاده کنید تا نوری از پنجره‌ها وارد نشود. حتی می‌توانید از چشم‌بند استفاده کنید. همچنین نور چشم‌های الکترونیکی وسایل داخل اتاق‌تان را بپوشانید.

اگر نیمه شب از خواب بیدار شدید، نور را زیاد نکنید
اگر برای حرکت کردن در خانه به نور احتیاج دارید، یک لامپ با نور کم و ملایم در راهرو یا دست‌شویی تعبیه کنید یا از چراغ قوه‌های کوچک استفاده کنید. این کار به اینکه راحت‌تر به خواب برگردید، کمک می‌کند.

3. به طور منظم ورزش کنید
کسانی که به طور منظم ورزش می‌کنند، خواب بهتری دارند و در طول روز احساس خواب‌آلودگی نمی‌کنند. ورزش منظم نشانه‌های بی‌خوابی و «آپنه‌ی خواب» (وقفه‌ی تنفسی در خواب) را بهبود می‌بخشد و مدت زمان مرحله‌ی عمیق و تجدیدکننده‌ی خواب را افزایش می‌دهد.
•    هرچه با شور و نشاط و شدت بیشتری ورزش کنید، فواید آن برای بهبود خواب‌تان نیز بیشتر می‌شود. اما حتی ورزش‌های سبک نیز، مانند پیاده‌روی‌های روزانه‌ی ۱۰ دقیقه‌ای، کیفیت خواب‌تان را بهبود می‌دهد.
•    ممکن است چند ماه طول بکشد تا تاثیر کامل ورزش منظم را روی بهبود خواب‌تان تجربه کنید. پس شکیبا باشید و روی ایجاد یک الگوی ورزشی پایدار و منظم تمرکز کنید.

برای خواب بهتر، ورزش‌تان را درست زمان‌بندی کنید
ورزش کردن سوخت‌وساز بدن را تسریع می‌کند، دمای بدن را افزایش می‌دهد و ترشح هورمون‌هایی مانند «کورتیزول» را شدت می‌بخشد. اگر صبح‌ها یا بعد از ظهرها ورزش کنید، مسئله‌ای نیست. اما ورزش کردن در زمان‌های خیلی نزدیک به زمان خواب، ممکن است در خواب‌تان اخلال ایجاد کند.
•    ورزش‌های متعادل و سنگین را حداقل سه ساعت پیش از زمان خواب‌تان به پایان برسانید.
•    اگر همچنان در خوابیدن مشکل دارید، تمرینات‌تان را باز هم زودتر تمام کنید.
•    ریلکس کردن، ورزش‌های کم‌اثری مانند یوگا یا ورزش‌های کششی سبک در عصرها به بهتر خوابیدن کمک می‌کند.

4. مراقب خوردن و آشامیدن‌تان باشید
عادات غذایی‌تان در طول روز نقش مهمی در اینکه شب‌ها چطور می‌خوابید، دارند، به ویژه در ساعات پیش از خواب!

کافئین و نیکوتین را محدود کنید
احتمالا تعجب می‌کنید اگر بفهمید که کافئین ۱۰ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف، باعث ایجاد مشکلات خواب می‌شود. به طور مشابه، سیگار کشیدن نیز یکی دیگر از محرک‌هایی است که خواب‌تان را تخریب می‌کند، به ویژه اگر قبل از خواب سیگار بکشید.

شام سنگین نخورید
سعی کنید شام را در ساعات اولیه‌ی شب بخورید و از خوردن غذاهای سنگین و پرانرژی تا دو ساعت پیش از زمان خواب پرهیز کنید. غذاهای تند یا اسیدی نیز باعث مشکلات معده یا سوزش سر معده می‌شوند.

شب‌ها زیاد مایعات ننوشید
نوشیدن مایعات فراوان باعث می‌شود که مجبور شوید در طول شب چندین بار به دست‌شویی بروید.

5. آرام بگیرید و ذهن‌تان را خالی کنید
آیا شما هم شب‌ها خواب‌تان نمی‌برد و هر شب تا مدتی بیدارید؟ استرس، نگرانی و عصبانیت باقی‌مانده از مسائل طول روز، خوب خوابیدن را بسیار دشوار می‌کند.
•    اگر شب‌ها اضطراب و نگرانی مزمن بر افکارتان چیره می‌شوند، گام‌هایی وجود دارد برای اینکه یاد بگیرید چگونگه از عادات روانی مضر رها شوید و به زندگی از دیدگاهی مثبت‌تر نگاه کنید. حتی شمردن ستاره‌ها نیز از نگران بودن در زمان خواب فایده‌ی بیشتری دارد.
•    اگر استرس کاری، خانوادگی یا تحصیلی شب‌ها شما را بیدار نگه می‌دارد، در مورد مدیریت استرس به کمک احتیاج دارید. با یادگیری چگونگی مدیریت زمان‌تان به طور مؤثر، مدیریت استرس‌تان به روشی کارآمد و داشتن نگاهی آرام و مثبت به زندگی، شب‌ها خواب بهتری خواهید داشت.
•    هرچه در طول روز ذهن‌تان بیشتر درگیر باشد، شب‌ها سخت‌تر آرام می‌گیرد و خالی می‌شود. در طول روز، بسیاری از ما بارها و بارها کارمان را متوقف می‌کنیم تا موبایل، ایمیل یا شبکه‌های اجتماعی‌مان را چک کنیم و با این کار استرس بیش از حدی به مغزمان وارد می‌کنیم. سعی کنید برای چنین کارهایی وقت جداگانه بگذارید و در هر زمان تنها روی یک کار تمرکز کنید. هنگامی که وقت خواب فرا می‌رسد، مغزتان به جست‌وجو برای درگیری‌های تازه عادت نمی‌کند و بهتر قادر خواهید بود که آرام بگیرید.

6. محیط خواب‌تان را بهبود بخشید
یک برنامه‌ی زمان خواب آرامش‌بخش، پیامی بسیار قوی به مغز می‌فرستد که الان وقت آرام شدن و رها کردن استرس‌های روزانه است. گاهی حتی تغییرات کوچک در محیط نیز می‌توانند کیفیت خواب‌تان را به شدت تغییر دهند.

صداها را کم کنید
اگر نمی‌توانید صداهای اطراف، ترافیک یا خانه‌تان را حذف کنید یا نادیده بگیرید، سعی کنید آنها را تحت پوشش صدای یک فن یا یک وسیله‌ی برقی قرار دهید. گوشی‌های خواب هم می‌توانند به شما کمک کنند.

اتاق‌تان را خنک نگه دارید
بیشتر افراد در اتاقی که اندکی خنک باشد، یعنی دمای آن حدود ۱۸ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد و تهویه‌ی مناسبی داشته باشد، راحت‌تر می‌خوابند. اتاق خواب خیلی گرم یا خیلی سرد، کیفیت خواب را مختل می‌کند.

از راحت بودن تخت‌تان اطمینان حاصل کنید
روتختی‌تان‌ باید به شکلی باشد که فضای کافی در اختیار شما بگذارد تا به راحتی دراز بکشید و بتوانید بدون گره خوردن میان ملحفه‌ها، غلت بزنید. اگر صبح‌ها با گردن‌درد یا گرفتگی پشت‌تان از خواب بیدار می‌شوید، باید تشک‌های مختلفی با سفتی کم و زیاد، روکش‌های فومی متفاوت و بالش‌هایی با ارتفاع‌های متفاوت را امتحان کنید تا ببینید با کدام‌شان راحت ‌ترید.

تخت‌خواب‌تان را تنها به خواب و رابطه‌ی زناشویی اختصاص دهید
اگر در تخت‌خواب‌تان کار نکنید، تلویزیون تماشا نکنید و با لپ‌تاپ‌تان مشغول نشوید، مغزتان نسبت به تخت‌‌خواب شرطی شده و آن را تنها با خواب و رابطه‌ی زناشویی مرتبط می‌داند. این به شما کمک می‌کند تا شب‌ها راحت‌تر آرام بگیرید و بخوابید.

7. روش‌هایی برای برگشتن به خواب
بیدار شدن از خواب در شب امری عادی است، اما اگر برای دوباره به خواب رفتن مشکل دارید، نکات زیر می‌توانند به شما کمک کنند:

فکر و خیال را رها کنید
اگرچه ممکن است دشوار باشد، سعی کنید نگران این نباشید که شاید دوباره خواب‌تان نَبَرد. چون این نگرانی فقط بدن‌تان را به بیدار ماندن تشویق می‌کند. برای اینکه به نخوابیدن فکر نکنید، بر احساسات درونی بدن‌تان تمرکز کنید یا تمرینات تنفسی انجام دهید. یک نفس عمیق بکشید، سپس در حالی که یک «آه» طولانی می‌کشید، به آهستگی نفس‌تان را بیرون دهید. یک نفس دیگر بکشید و این کار را ادامه دهید.

کاری آرام و بدون هیجان انجام دهید
اگر بیش از ۱۵ دقیقه بیدار ماندید، از تخت‌تان بیرون بیایید و کاری آرام و بدون هیجان، مانند کتاب خواندن انجام دهید. نور محیط را کم نگه دارید و از صفحه‌های نورانیِ لپ‌تاپ و موبایل و تلویزیون دوری کنید تا بدن‌تان احساس نکند که الان وقت بیدار شدن است.

نگرانی‌ها و طوفان‌های ذهنی را به تعویق بیندازید
اگر نیمه شب از خواب بیدار شدید و احساس کردید نگران مسئله‌ی خاصی هستید، آن را روی یک تکه کاغذ یادداشت کنید و نگرانی در مورد آن را تا صبح روز بعد، که حل کردن آن مسئله راحت‌تر خواهد بود، به تعویق بیندازید. به طور مشابه، اگر ایده‌ای عالی دارید که اجازه نمی‌دهد به خواب بروید، آن را یادداشت کنید و با در نظر داشتن این نکته که پس از یک خواب شبانه‌ی درست و حسابی، بهره‌وری و کارایی بیشتری خواهید داشت، به خواب بروید.